Το μαχάν’ και το αγμόν’…
Ολ’ οι μαστόρ’, οι μετεντζήδες, ετοπλάευαν’ απαδά κι απεκεί’ τ’ απομεινάρεα σιδέρτα κ’ έξαφταν’ σο μαχάν’ κ’ επεκεί’ εντούν’ναν σο αγμόν’, να ευτάγ’νε γεωργικά εργαλεία και χρήσιμα τη οσπιτί’ σκεύεα! Ολόερα, ας σο μαστορείον τη μαχανί’, πολλοί σεϊρτζήδες άρεζαν κ’ ετέρ’ναν το έργον! Μαχάν’ και μαχανά (δικαιολογία), εύμορφα λέξεις, αρχαία, μηχανή, μηχανεύομαι…
Το μαχάν για τ’ ατοίν’τς ποι ΄κ’ εξέρ’νε, έτον τη τεμερτζή (σιδηρουργού) το φυσερόν, έναν πετσίν άμον τουλούμ’, με δύο ξύλενα κοντά ραβδία απάν΄ κολλημένα, εφούσκωνες κ’ εξεφούσκωνες να εβγάλ’ τον αέραν εμπροστά ας σο καμίν’ με το καρβών’, για να βράζ’ και να πυρών’ το σίδερον, κόκκινον άμον τ’ ιχώριν ωβού (αρχαίον ιχώρ, αίμα θεού) ώσπου να ΄βγάλ’ αστράκια! Ση βράσην, κολίεται το σίδερον, λέγ’νε. Σα κεπία και σ’ ορμάνεα ολόερα, οι μετεντζήδες έβρηκαν κ’ ετάευαν, άσπρον άργιλον σο μυτίν τη μαχανί’, να μη ξάφτ’ και λύεται! Ας σον άργιλον θυμούμαι ντ’ έπλαθαμ’ κ’ έψεναμ’ εμείς πα, τα πίλας και με τ’ ατά, έπαιζαμ’ και το φιδάκι απάν’ σο χώμαν, ώσπουτα είδαμ’ ατο επεκεί’ επιτραπέζιον παιχνίδ’ κ’ επαίρ’ναμ’, δώρον, με τ’ αστεράκια τη χλωρίνης, Κλινέξ! Μαχάν, είχαν κι οι χαλαϊτσήδες ντ’ εχαλάγιωναν τα σκεύεα και τα κουτάλεα!
Το αγμόν’, έτον έναν επίπεδον σίδερον, βαρύν’ και σ’ άκραν στρογγυλόν κώνικον μυτίν κ’ εντούν’ναν απάν’ τα ξαμμένα σιδέρτα κ’ επεκεί σο νερόν, ενεζβύν’ναν, (αρχαίο, ανασβέννυμι)! Είχεν κ’ έναν τρυπίν απάν’, να στεριών’νε καλά τα σιδέρτα! Το αγμόν’ έτον καρφωμένον απάν’ σ’ έναν χοντρόν κούτσουρον και ολόερα καρφία, να κρεμάν’ ο τεμερτζής τ’ εεινού τα εργαλεία! Ση μαχανί’ το μαστορείον, εγροίκανες την αξίαν, ας σο έργον τη τεμερτζής, γιατί όλεα εταίριαζαν με τα ευλογίας τη χωρί’! Αρ’ για τ’ ατό, ύμνεσαν κ’ ετίμεσαν οι αρχαίοι τον θεόν, Ήφαιστον και καν’νάν, εργοστάσιον ’κ’ επορεί να ευτάει, όσα το χέρ’ έμορφα ευτάει! Ας τερούμ’, άμα, ντ’ εμαστόρευεν ο τεμερτζής! Εποίν’νεν τρανά καρφία, κλειδία, τρανά ψαλίδεα, μαχαίρεα, καλπετήν για τη δοντί’ το βγάλσιμον και τανάλιας, τσακούτσεα, μαλάδεας, μουντσουρλούχεα, τροχούλεα για τ’ αραπάδας, κάγγελα, σάτσεα κ’ εμπροστίας για τα δεμέσεα και τα τσορέκεα, ζευλία, (αρχαίο ζεύγλη), κερεντήν, κόσα (αρχαίο κείρω), θερισματί’ δρεπάνεα, δικέλεα, τα τσάπας (αρχαίο, δικέλλιον), μακέλεα, κασμάς (αρχαίο, μακέλλη) κωδώνεα, (αρχαίο, κώδων) για τα μωρά κουνιστά κουνία, πέταλα για τα άλογα, τοκάδες πιλέμ εποίν’ναν κ’ έλεεν είνας σο χωρίον εμουν, ο Στάθιον: - Το ζωνάρ’ έτον’ αρχοντίαν, ση χαράν ο γαμπρόν έπρεπε να φορεί ζωνάρ’. Ο Βασίλ’ς είχεν όμορφον ζωνάρ’ κι όλ’ τ’ εκεινού επαίρναν σον γάμον. Γάϊδαρον πα όποιος εζήτανεν ας σην κάτιναν, να πάει χαμαιλέτεν, έλεεν επεκεί: -- Τ΄εμόν το γαϊδίρ’ άμον το ζωνάρ’ τη Βασίλ’ έντον’νε. Εποίν’ναν και αλέτρεα και όποταν ο γεωργόν εσπέρ’νεν, κανείν’ναν κ’ αφήν’νεν να περάν’ εμπροστά ας σ’ αλέτρ’, εθάρρ’νεν πως θα εκόπουτον η ευλοΐα τη χωραφί’ και θα χάν’, τη ζαχράν, την εσοδείαν. Εποίν’νεν και γινία, με τ’ ατά εμείς, ταεμένα με σύρμαν ση γούλαν. εντούναμ’ απάν’ το κατσκάρ’ την πέτραν με τα παγωμένα χέρεα, για να ψάλουμ’ δυνατά τα Κάλαντα και όλ πα, κάτ’΄εδίν’ναν, κανείς ΄κ’ έλεεν, ατό το αγνεάρ: -Να τα πούμε; Ο τεμερτζής, εποίν’ εμας και κιλιντάρεα και με τ’ έναν χοντρόν τέλ’, εκύλιζαμ’α κ’ έτρεχαμ’, «τσέρκι» κάποιοι λέγ’να, το αρχαίον πα έν’, κρηκιλασία…Τα καλά τα ημέρας, τη Λαμπρής σον Πόντον, επέγ’ναν σον τεμερτζήν, για να δουλεύ’ και να λιμάρ’ τη πεταλί’ το καρφίν κ’ επεκεί’ να θήκ’νε απάν’ το παρότ’, να κρούγ’ν α σα σκληρά λιθάρεα κ’ εβγάλλ’ κρότον, όντες εντούν’νεν η καμπάνα…Τον Αδάμ, τον Αδάμ…Εκ’σα ότι, ατό τ’ έθιμον εποίν’ναν α, να ξυπνούν οι παλαιοί ντ’ έφυγαν ας σην ζωήν κι ατοίν πα να γιορτάζ’νε την Ανάστασην!!! Ση μαχανί’ το μαστορείον, αράευαμ’ και τα ρουλεμάνεα, για τα κουρσουμένια πίλας, αλλά να ευτάμεν και πατίνεα και τα περισσέματα σύρματα, καρουτσάκια!
Το παχσίς τη τεμερτζή, έτον’νε η παρά και τα κεσίμεα, δηλαδή επαίρ’νεν και κοκκία, λαζούδεα, κρουθάρεα, φασούλεα! Έμορφα, έμορφα…
(Αφιερώνετε, στον δημοφιλή άνθρωπο του πολιτισμού, τον Μετενλή, τον δικό μας άνθρωπο, Νίκο Ξανθόπουλο)
Sp Ama
ΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ
ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΣΑΜΟΥΡΟΧΤΙΣΜΕΝΑ
Ολ’ οι μαστόρ’, οι μετεντζήδες, ετοπλάευαν’ απαδά κι απεκεί’ τ’ απομεινάρεα σιδέρτα κ’ έξαφταν’ σο μαχάν’ κ’ επεκεί’ εντούν’ναν σο αγμόν’, να ευτάγ’νε γεωργικά εργαλεία και χρήσιμα τη οσπιτί’ σκεύεα! Ολόερα, ας σο μαστορείον τη μαχανί’, πολλοί σεϊρτζήδες άρεζαν κ’ ετέρ’ναν το έργον! Μαχάν’ και μαχανά (δικαιολογία), εύμορφα λέξεις, αρχαία, μηχανή, μηχανεύομαι…
Το μαχάν για τ’ ατοίν’τς ποι ΄κ’ εξέρ’νε, έτον τη τεμερτζή (σιδηρουργού) το φυσερόν, έναν πετσίν άμον τουλούμ’, με δύο ξύλενα κοντά ραβδία απάν΄ κολλημένα, εφούσκωνες κ’ εξεφούσκωνες να εβγάλ’ τον αέραν εμπροστά ας σο καμίν’ με το καρβών’, για να βράζ’ και να πυρών’ το σίδερον, κόκκινον άμον τ’ ιχώριν ωβού (αρχαίον ιχώρ, αίμα θεού) ώσπου να ΄βγάλ’ αστράκια! Ση βράσην, κολίεται το σίδερον, λέγ’νε. Σα κεπία και σ’ ορμάνεα ολόερα, οι μετεντζήδες έβρηκαν κ’ ετάευαν, άσπρον άργιλον σο μυτίν τη μαχανί’, να μη ξάφτ’ και λύεται! Ας σον άργιλον θυμούμαι ντ’ έπλαθαμ’ κ’ έψεναμ’ εμείς πα, τα πίλας και με τ’ ατά, έπαιζαμ’ και το φιδάκι απάν’ σο χώμαν, ώσπουτα είδαμ’ ατο επεκεί’ επιτραπέζιον παιχνίδ’ κ’ επαίρ’ναμ’, δώρον, με τ’ αστεράκια τη χλωρίνης, Κλινέξ! Μαχάν, είχαν κι οι χαλαϊτσήδες ντ’ εχαλάγιωναν τα σκεύεα και τα κουτάλεα!
Το αγμόν’, έτον έναν επίπεδον σίδερον, βαρύν’ και σ’ άκραν στρογγυλόν κώνικον μυτίν κ’ εντούν’ναν απάν’ τα ξαμμένα σιδέρτα κ’ επεκεί σο νερόν, ενεζβύν’ναν, (αρχαίο, ανασβέννυμι)! Είχεν κ’ έναν τρυπίν απάν’, να στεριών’νε καλά τα σιδέρτα! Το αγμόν’ έτον καρφωμένον απάν’ σ’ έναν χοντρόν κούτσουρον και ολόερα καρφία, να κρεμάν’ ο τεμερτζής τ’ εεινού τα εργαλεία! Ση μαχανί’ το μαστορείον, εγροίκανες την αξίαν, ας σο έργον τη τεμερτζής, γιατί όλεα εταίριαζαν με τα ευλογίας τη χωρί’! Αρ’ για τ’ ατό, ύμνεσαν κ’ ετίμεσαν οι αρχαίοι τον θεόν, Ήφαιστον και καν’νάν, εργοστάσιον ’κ’ επορεί να ευτάει, όσα το χέρ’ έμορφα ευτάει! Ας τερούμ’, άμα, ντ’ εμαστόρευεν ο τεμερτζής! Εποίν’νεν τρανά καρφία, κλειδία, τρανά ψαλίδεα, μαχαίρεα, καλπετήν για τη δοντί’ το βγάλσιμον και τανάλιας, τσακούτσεα, μαλάδεας, μουντσουρλούχεα, τροχούλεα για τ’ αραπάδας, κάγγελα, σάτσεα κ’ εμπροστίας για τα δεμέσεα και τα τσορέκεα, ζευλία, (αρχαίο ζεύγλη), κερεντήν, κόσα (αρχαίο κείρω), θερισματί’ δρεπάνεα, δικέλεα, τα τσάπας (αρχαίο, δικέλλιον), μακέλεα, κασμάς (αρχαίο, μακέλλη) κωδώνεα, (αρχαίο, κώδων) για τα μωρά κουνιστά κουνία, πέταλα για τα άλογα, τοκάδες πιλέμ εποίν’ναν κ’ έλεεν είνας σο χωρίον εμουν, ο Στάθιον: - Το ζωνάρ’ έτον’ αρχοντίαν, ση χαράν ο γαμπρόν έπρεπε να φορεί ζωνάρ’. Ο Βασίλ’ς είχεν όμορφον ζωνάρ’ κι όλ’ τ’ εκεινού επαίρναν σον γάμον. Γάϊδαρον πα όποιος εζήτανεν ας σην κάτιναν, να πάει χαμαιλέτεν, έλεεν επεκεί: -- Τ΄εμόν το γαϊδίρ’ άμον το ζωνάρ’ τη Βασίλ’ έντον’νε. Εποίν’ναν και αλέτρεα και όποταν ο γεωργόν εσπέρ’νεν, κανείν’ναν κ’ αφήν’νεν να περάν’ εμπροστά ας σ’ αλέτρ’, εθάρρ’νεν πως θα εκόπουτον η ευλοΐα τη χωραφί’ και θα χάν’, τη ζαχράν, την εσοδείαν. Εποίν’νεν και γινία, με τ’ ατά εμείς, ταεμένα με σύρμαν ση γούλαν. εντούναμ’ απάν’ το κατσκάρ’ την πέτραν με τα παγωμένα χέρεα, για να ψάλουμ’ δυνατά τα Κάλαντα και όλ πα, κάτ’΄εδίν’ναν, κανείς ΄κ’ έλεεν, ατό το αγνεάρ: -Να τα πούμε; Ο τεμερτζής, εποίν’ εμας και κιλιντάρεα και με τ’ έναν χοντρόν τέλ’, εκύλιζαμ’α κ’ έτρεχαμ’, «τσέρκι» κάποιοι λέγ’να, το αρχαίον πα έν’, κρηκιλασία…Τα καλά τα ημέρας, τη Λαμπρής σον Πόντον, επέγ’ναν σον τεμερτζήν, για να δουλεύ’ και να λιμάρ’ τη πεταλί’ το καρφίν κ’ επεκεί’ να θήκ’νε απάν’ το παρότ’, να κρούγ’ν α σα σκληρά λιθάρεα κ’ εβγάλλ’ κρότον, όντες εντούν’νεν η καμπάνα…Τον Αδάμ, τον Αδάμ…Εκ’σα ότι, ατό τ’ έθιμον εποίν’ναν α, να ξυπνούν οι παλαιοί ντ’ έφυγαν ας σην ζωήν κι ατοίν πα να γιορτάζ’νε την Ανάστασην!!! Ση μαχανί’ το μαστορείον, αράευαμ’ και τα ρουλεμάνεα, για τα κουρσουμένια πίλας, αλλά να ευτάμεν και πατίνεα και τα περισσέματα σύρματα, καρουτσάκια!
Το παχσίς τη τεμερτζή, έτον’νε η παρά και τα κεσίμεα, δηλαδή επαίρ’νεν και κοκκία, λαζούδεα, κρουθάρεα, φασούλεα! Έμορφα, έμορφα…
(Αφιερώνετε, στον δημοφιλή άνθρωπο του πολιτισμού, τον Μετενλή, τον δικό μας άνθρωπο, Νίκο Ξανθόπουλο)
Sp Ama
ΤΗΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ
ΤΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΣΠΥΡΟΣ ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΣΑΜΟΥΡΟΧΤΙΣΜΕΝΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου